Σήμερα, αρχίζει το Τριώδιο. Η λέξη “Τριώδιο” [1] έχει διττή σημασία. Πρώτον, είναι δηλωτική της περιόδου πνευματικής και σωματικής προετοιμασίας για τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής [2], η οποία διαρκεί δέκα εβδομάδες, ξεκινώντας από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, φθάνοντας μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Δεύτερον, αναφέρεται σε ομώνυμο βιβλίο της εκκλησίας που περιέχει όλες τις ιερές ακολουθίες των ημερών αυτών. Τα τροπάρια του Κανόνος [3] που ψάλλονται κάθε πρωί είναι οργανωμένα τις περισσότερες φορές σε τρεις ομάδες, τρεις ωδές, ενώ τον υπόλοιπο καιρό συντίθενται σε οκτώ ομάδες, οκτώ ωδές [4].
Μέλημα κάθε πιστού αυτό το διάστημα είναι η συνειδητοποίηση και αποδοχή της κοινής αμαρτωλότητας, έτσι ώστε η ψυχή να οδηγηθεί στη μετάνοια και την κάθαρση από τα προσωπικά πάθη, παρά τις συνεχείς ή συνεχόμενες πτώσεις. Η μετάνοια -η επιστροφή στην εμπιστοσύνη της αγάπης του Θεού- [5] και η άσκηση μεταμορφώνουν και ανακαινίζουν τον ψυχικό κόσμο κάθε ανθρώπου ως προσώπου μοναδικού και ανεπανάληπτου. Είναι βέβαιο ότι η εκκοπή του προσωπικού θελήματος και η συνείδηση της ανεπάρκειας και της αποτυχίας του ανθρώπου που στηρίζεται αποκλειστικά μόνο στις δυνάμεις του βοηθούν τον πιστό να αισθανθεί την ανάγκη επικοινωνίας με τον Θεό και να αλλάξει συμπεριφορά, καταφεύγοντας στο έλεος και την φιλανθρωπία Του [6].
Η μετάνοια συνυφαίνεται με την απομάκρυνση από την αμαρτία, εγκολπώνοντας τη νηστεία, την προσευχή, την προσοχή των αισθήσεων και τα έργα προς τον συνάνθρωπο που χρειάζεται βοήθεια. Μετανοώ σημαίνει “αλλάζω νου” και αντικαθιστώ ό,τι άσχημο και ρυπαρό με ό,τι όμορφο και καθαρό σε λόγια, πράξεις και λογισμούς. Επιπρόσθετα, μαζί με τη μετάνοια σημαντική θέση στον πνευματικό αγώνα [7] κατέχει και η προσευχή στην καθημερινότητα του πιστού, είτε αυτή γίνεται προσωπικά είτε μέσω της συμμετοχής στη λατρεία της εκκλησίας. Η προσευχή που γίνεται με ταπείνωση και συντριβή καρδίας φέρνει δάκρυα καθαρτικά στον άνθρωπο εφόσον συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του και ζητά το έλεος του Θεού. Σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, η αληθινή προσευχή είναι «δακρύων μήτηρ, αι πάλιν θυγάτηρ»[8]. Βιώνοντας, λοιπόν, την μετάνοια με προσευχή, προσοχή και νηστεία, κάθε άνθρωπος προετοιμάζει το δρόμο προς την προσωπική του Ανάσταση, βιωμένη μέσα από την Ανάσταση του Κυρίου. Καλή μετάνοια!
[1] Το πρώτο συνθετικό της λέξης είναι το αριθμητικό “τρία”, ενώ το δεύτερο είναι η λέξη “ωδή” εκ του ρήματος άδω που σημαίνει τραγουδώ. Η ωδή είναι ένα σύστημα έμμετρων στροφών που απαγγέλλονται εμμέλως. Βλ. “Το Τριώδιο”, <link>, τελευταία επίσκεψη στις 8 Φεβρουαρίου 2014.
[2] Αποκαλείται “Μεγάλη Τεσσαρακοστή” για να διακρίνεται από την Τεσσαρακοστή των Χριστουγέννων που είναι περίοδος χαρμόσυνη και ηπιότερη ως προς τη νηστεία. Επιπλέον, το νόημά της επικεντρώνεται στη μίμηση της σαρανταήμερης νηστείας του Κυρίου. Βλ. “Πότε είναι το Τριώδιο”, <link>, τελευταία επίσκεψη στις 8 Φεβρουαρίου 2014.
[3] Ο Κανόνας αποτελεί τμήμα της ιεράς ακολουθίας του Όρθρου και όταν πρωτοεμφανίστηκε, αντλούσε το περιεχόμενό του από τα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης. Βλ. “Το Τριώδιο”, ό.π.
[4] “Πότε είναι το Τριώδιο!”,<link>, τελευταία επίσκεψη στις 8 Φεβρουαρίου 2014.
[5] Γιανναράς Χ. (2002), Η ελευθερία του ήθους, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, σ. 107.
[6] Γιανναράς Χ., ό.π., σσ. 87-88.
[7]”Το Τριώδιο”, ό.π.
[8]”Άρχισε και φέτος το Τριώδιο!”, <link>, τελευταία επίσκεψη στις 8 Φεβρουαρίου 2014.